Czeslaw Oberdak

Op 10 december 2009 zijn de stoffelijke resten van de Poolse piloot Czeslaw Oberdak herbegraven in zijn geboorteplaats Krakau. De Pool lag bijna 65 jaar als onbekende begraven in Nederland. Tot 2008 was hij begraven in vak E grafnummer 1253 op het Nationaal Ereveld Loenen. In dat jaar kon door middel van DNA-onderzoek zijn identiteit worden vastgesteld. De stoffelijke resten van de Poolse vlieger werden, begeleid door delegaties van het Korps Landelijke Politiediensten en de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht, overgebracht naar Polen waar zij zijn overgedragen aan de familie. Met militaire eer, drie salvo's saluutschoten en het ten gehore brengen van het Poolse en Nederlandse volkslied werd Czeslaw Oberdak naar zijn laatste rustplaats gebracht. De herbegrafenis in Krakau betekende voor zijn toen 92-jarige zuster, Ludmila Kaczmarska, de afsluiting van een zoektocht die in 1989 begon. Het was haar wens dat de stoffelijke resten van haar broer zouden worden bijgezet in het familiegraf op de Rakowicki begraafplaats in Krakau.Een luchtmachtgeestelijke leidde de dienst in de kapel op de begraafplaats in Krakau. Hij verhaalde over de lange reis die Oberdak had afgelegd sinds 1939. Czeslaw Oberdak was 18 jaar oud toen hij, na de Duitse inval in Polen op 1 september 1939, naar het buitenland vluchtte. Via een lange weg door Europa kwam hij uiteindelijk in Engeland terecht. Daar nam hij dienst bij de Free Polish Airforce een onderdeel van de Engelse RAF waar hij werd opgeleid tot vlieger. Na zijn opleiding werd hij geplaatst bij het 306 Polish Fighter squadron. Vanaf maart 1944 vloog het squadron met P51 Mustangs. Oberdak vloog een Mustang toen hij verdween op een missie op 30 mei 1944. Na 70 jaar is hij terug in zijn vaderland en zal hij worden herenigd met zijn familie. Na de dienst droegen zes militairen de kist de kapel uit. Bij het graf werden toespraken gehouden. Namens de Nederlandse delegatie hield luitenant-kolonel M. Koch, commandant van de Bergings- en Identificatiedienst, een toespraak. Ook de journalist Richard Schuurman kwam aan het woord. Zijn fascinatie voor de zaak Oberdak leidde na 64 jaar tot de oplossing van de vermissing van de Pool. Sluiten

In 2008 kon de identiteit worden vastgesteld van een onbekend oorlogsslachtoffer dat gefusilleerd is bij de Woeste Hoeve op 8 maart 1945. Het bleek te gaan om de resten van de Poolse oorlogsvlieger Czeslaw Oberdak. De identificatie werd tot stand gebracht met behulp van DNA-onderzoek. De stoffelijke resten zijn overgedragen aan de familie in Polen en zijn inmiddels herbegraven in het familiegraf te Krakau. De identificatie werd mogelijk gemaakt door een bijzondere samenwerking tussen het Korps Landelijke Politiediensten en de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht.Als represaille voor de overval op een Duits transport bij de Woeste Hoeve waarbij Rauter, de Höhere SS und Polizeiführer in Nederland, zwaargewond raakte, werden in Nederland 263 mensen geëxecuteerd. De grootste groep hiervan, 117 man, werd bij de Woeste Hoeve bij Apeldoorn doodgeschoten. Van deze 117 mannen konden er na de oorlog twee niet geïdentificeerd worden. In 1982 zijn deze onbekenden herbegraven op het ereveld Loenen. Naar aanleiding van de publicatie in 1989 van een Pools boek over oorlogsvliegers nam een zuster van Czeslaw Oberdak in 1990 contact op met verschillende instanties in Nederland, waaronder de Oorlogsgravenstichting. In het boek stond namelijk vermeld dat haar broer met zijn vliegtuig, een P51 Mustang, was neergestort in de omgeving van Zwolle eind mei 1944. Sindsdien ontbrak van haar broer ieder spoor. De zuster redeneerde dat als hij in Nederland was neergestort, hij daar ook begraven zou liggen. Ondanks intensieve naspeuringen werd zijn graf nooit gevonden.De zuster had destijds ook de Zwolse Courant een brief gestuurd. De toen nog jonge journalist, Richard Schuurman, stortte zich op de zaak. Hij achterhaalde dat Czeslaw met zijn vliegtuig een noodlanding had gemaakt bij Ommen, maar dat hij daarbij niet was omgekomen. Czeslaw overleefde de crash en kreeg onderdak bij het plaatselijke verzet. Daar ontmoette hij drie andere ondergedoken vliegers, waaronder de Amerikaan Frank Coslett. Richard Schuurman spoorde de Amerikaan op en hoorde van hem het volgende verhaal.Na een verblijf van maanden op verschillende onderduikadressen in Nederland werd besloten dat de piloten zouden proberen terug te keren naar Engeland om weer aan de strijd te kunnen deelnemen. Vlak voor zij een poging waagden om de Rijn over te steken werd hun schuilplaats in de buurt van Otterlo bij toeval door de Duitsters ontdekt. Coslett en Oberdak zijn toen gearresteerd en overgebracht naar Velp waar zij ter dood werden veroordeeld. In afwachting van de voltrekking van het vonnis werden ze overgebracht naar de Kruisberg gevangenis in Doetinchem. Op een nacht werd een groep gevangenen uit hun cel gehaald en naar elders overgebracht. Coslett bleef in de gevangenis achter en kon na de oorlog niet vertellen wat er met deze groep gebeurd was.Schuurman reconstrueerde de gebeurtenissen en opperde in 1994 de theorie dat Czeslaw Oberdak bij de Woeste Hoeve gefusilleerd was en als een van de onbekenden rustte op het ereveld Loenen. In 1995 werden op verzoek van de Oorlogsgravenstichting de stoffelijke resten van de 'kleinste' onbekende (Oberdak was namelijk maar 1,63 m lang) die begraven lag in vak E grafnummer 1253 door de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht onderworpen aan een identificatieonderzoek. Ondanks sterke aanwijzingen kon aan de hand van de toen ter beschikking staande gegevens helaas niet worden aangetoond dat het Oberdak was. Bij hoge uitzondering had de Oorlogsgravenstichting via de Engelse ambassade in Den Haag een kopie van Oberdak's medisch RAF-dossier gekregen. Jammer genoeg was de daarin aanwezige tandartsenkaart niet ingevuld. Identificatie aan de hand van het gebit was dus niet mogelijk. De stoffelijke resten werden weer bijgezet op het ereveld Loenen tot in 2008 door een bijzondere samenwerking tussen het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en de Bergings- en Identificatiedienst (BID) het mogelijk werd om de resten te onderzoeken met behulp van DNA. Bij het Nederlands Forensisch Instituut in Den Haag werd het DNA-profiel van de onbekende bepaald waarna het werd vergeleken met het DNA-profiel van de zuster van Czeslaw. Dit leverde in 2008 het onomstotelijke bewijs op dat de stoffelijke resten inderdaad toebehoren aan de Pool Czeslaw Oberdak. Sluiten

Czesław Oberdak werd in november 2008 geïdentificeerd als één van de twee nog onbekende slachtoffers van de executies bij Woeste Hoeve. Daar werden op 8 maart 1945 117 mannen doodgeschoten als represaille voor de aanslag op SS-Obergruppenführer Hanns Rauter, twee dagen eerder.

Oberdak verliet in 1939 zijn ouderlijk huis in Krakau om naar een vliegschool in Polen te gaan, toen de oorlog uitbrak. Via omzwervingen kwam hij in Engeland. In december 1943 werd hij ingedeeld bij het Poolse 306 Torunski-squadron van de Royal Air Force. Als Flying Officer vloog hij 26 missies tot en met 30 mei 1944. Die dag moest hij op de terugweg van een escortemissie boven Duitsland een noodlanding maken bij Dalmsholte bij Ommen. Hij werd opgevangen door het verzet en zat op negen adressen in Ommen, bij Hasselt, Hierden, Harderwijk, Amsterdam en Hoenderloo.

Op 24 december 1944 werd zijn onderduikhol in de bossen van Hoenderloo ontdekt. Oberdak en de Amerikaan Franklin D. Coslett werden door de Duitsers opgepakt en als Todeskandidaten opgesloten in De Kruisberg in Doetinchem. Van daaruit werd Oberdak op 8 maart afgevoerd.

Tot 1990 wist zijn zuster Ludmiła Kaczmarska niet wat er met haar broer was gebeurd. Pas toen las zij in een boek dat hij als piloot bij Zwolle een noodlanding had gemaakt. Via brieven aan de Oorlogsgravenstichting en Zwolse Courant werd haar oproep om te helpen zoeken opgepikt door journalist Richard Schuurman. Hij legde de link tussen Oberdak en Woeste Hoeve. Pas zeventien jaar later lukte het de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht en het Korps Landelijke Politiediensten om de identiteit vast te stellen van de stoffelijke resten, die sinds 1982 op Ereveld Loenen in graf E1253 als 'Onbekende Nederlander' begraven hadden gelegen.

Met inzet van de OGS kon Oberdak als één van de eerste onbekenden dankzij DNA-onderzoek worden geïdentificeerd. Op 10 december 2009 werd hij met militaire eer herbegraven in het familiegraf in zijn geboortestad Krakau.

Het verhaal over Oberdak en Woeste Hoeve is vervat in het boek 'Spoor naar Woeste Hoeve - De zoektocht naar de geëxecuteerde piloot Czesław Oberdak' van Richard Schuurman, dat in 2012 verscheen.

Sluiten