Johannes IJska

Johannes Yska is in de meidagen van 1940 sergeant machinist aan boord van de mijnenveger Hr. Ms. M2. Op 13 mei 1940 slaat het noodlot toe: de kleine mijnenveger loopt in het Noordzeekanaal, ter hoogte van station Casembrootstraat in IJmuiden, op een magnetische mijn en zinkt onmiddellijk. Johannes Yska verdrinkt en zijn lichaam spoelt een dag later aan. Hij is één van de zeven opvarenden van Hr. Ms. M2 die het niet overleven.

Johannes Yska wordt op 11 oktober 1907 geboren in het Friese Warns, een dorpje ten zuidoosten van Stavoren. Hij is het zevende kind van de gemeenteveldwachter Age Yska en zijn vrouw Antje Feenstra. Het leven lacht Johannes niet toe. Hij is nog maar net 10 jaar oud als zijn moeder komt te overlijden. Op 16 oktober 1923, net 16 jaar oud, vertrekt Johannes naar Den Helder: hij gaat naar de Marine. Hij wordt geplaatst op het logementschip Hr. Ms. van Speijk en begint aan zijn opleiding als leerling-stoker. Het logementschip, gelegen in het Nieuwediep bij Den Helder, is in die tijd het opleidingsschip voor stokers en machinisten. Op 31 oktober 1925 wordt Johannes bevordert tot stoker 2e klasse en nog geen week later krijgt hij zijn eerste varende plaatsing: het pantserschip Hr. Ms. Jacob van Heemskerck.

Hr Ms Jacob van Heemskerck, de eerste varende plaatsing van Johannes Yska.

In deze periode van zijn leven worden er grote stappen gezet. Niet alleen wordt hij binnen een jaar bevorderd tot stoker 1e klasse, in 1928 stapt Johannes in het huwelijksbootje en in 1929 wordt hij bevorderd tot stoker-olieman. Verschillende plaatsingen volgden, waaronder Hr. Ms. Douwe Aukes en van Galen, en in januari 1930 vertrekt Johannes voor 2 jaar naar Nederlands Indië.

Op 1 november 1928 trouwt Johannes in de gemeente Hemelumer-Oldeferd met Trijntje van Dam uit Nijega en iets meer dan een week later betrekken ze hun eerste huisje, eerst in de Basstraat in Den Helder, later in de Schagenstraat. In 1929 wordt hun eerste kindje geboren, Aukje, genoemd naar de moeder van Trijntje. In 1931 verhuizen ze naar de Meeuwenstraat 21, in die tijd nieuwe en mooie woningen, en in 1933 wordt hun tweede kindje geboren, een zoon, die ze noemen naar Johannes' vader Age.

De Schagenstraat in Den Helder, omstreeks 1930

De weg naar Nederlands Indië verloopt via West Indië en Johannes vaart de hele wereld rond. Eenmaal in Nederlands Indië wordt hij onder andere op het dan nog nieuwe flottieljevaartuig Hr. Ms. Flores geplaatst. Hr. Ms. Flores was het zusterschip van Hr. Ms. Soemba, schepen van de Floresklasse, en genoemd naar het Indonesische eiland Flores. De schepen waren bedoeld ter versterking van de vloot in Nederlands Indië, waar de dreiging van Japan almaar toenam. De tweede wereldoorlog zat al in de lucht.

Hr Ms Flores

In juni 1932 komt Johannes terug in Nederland en wordt geplaatst op het hem dan al zo bekende logementschip van Speijk in het Nieuwe Diep van Den Helder. Regelmatig wordt hij overgeplaatst, en in 1934 begint hij aan de tweejarige opleiding tot sergeant. In juli 1936 rondt hij de opleiding af, en in november van datzelfde jaar vertrekt de versgebakken sergeant met het motorschip Dempo voor een nieuwe term van 2 jaar naar Nederlands Indië. Terug in Nederlands Indië vaart Johannes op Hr. Ms. Banckert, van Galen en Piet Hein.

Weer terug in Nederland hangt de oorlog al overduidelijk in de lucht. Op 24 augustus 1939 wordt Johannes op Hr. Ms. mijnenveger M2 geplaatst, en 4 dagen later, op 28 augustus 1939 begint de algemene mobilisatie van het Nederlandse leger. De oorlog komt in rap tempo dichterbij, en na het uitbreken ervan, in mei 1940, is Johannes Yska nog steeds sergeant machinist op de mijnenveger Hr. Ms. M2.

Hr Ms Mijnenveger 2

Als Johannes aan boord geplaatst wordt, in 1938, is de mijnenveger al oud en achterhaald. Het schip is van staal, en daarmee kwetsbaar voor magnetische mijnen. Toch speelt het schip in 1938 een belangrijke rol. Het neemt namelijk deel aan geheim onderzoek van de Commissie voor Physische Strijdmiddelen naar onderwaterakoestiek met de perifoon. Met een perifoon kan geluisterd worden naar geruis onderwater. Met die informatie kunnen schepen en andere objecten herkend worden.

Het uitbreken van de oorlog op 10 mei 1940 stopt alle onderzoeken, en de mijnenveger wordt samen met de mijnenvegers M1, M3 en M4 ingedeeld bij de divisie mijnenvegers II in IJmuiden. Drie dagen later, op 13 mei 1940, slaat het noodlot toe: de kleine mijnenveger loopt in het Noordzeekanaal ter hoogte van station Casembrootstraat in IJmuiden op een, door een Duits vliegtuig afgeworpen, magnetische mijn en zinkt onmiddellijk. Johannes verdrinkt en zijn lichaam spoelt een dag later aan. Hij was een van de zeven opvarenden die het niet overleefde.

Zijn lichaam spoelt op 14 mei 1940 aan in Velsen, aan de noordzijde van het Noordzeekanaal. Daar wordt Johannes tijdelijk begraven, en op 10 oktober 1940, een dag voor zijn 33ste verjaardag wordt hij herbegraven op plantsoen 45 van de Algemene Begraafplaats van Den Helder. Pas in 1961, ruim twintig jaar na zijn dood, worden de stoffelijke resten van Johannes nogmaals herbegraven, en dan op hun huidige plaats: het erehof op de Algemene Begraafplaats van Den Helder. Opdat hij in ere moge rusten.